Werk

Cliënten die vallen onder de (oude) AWBZ en verblijven in instellingen hebben recht op een krachtige invloedrijke cliëntenraad. Het is het wettelijk orgaan dat belangen van bewoners vertegenwoordigend.

Zorginstellingen maken onderdeel uit van de buurt en halen graag nieuwe doelgroepen binnen om zo als maatschappelijke onderneming op behoeften in te spelen. De gebouwen zijn er, die kosten zijn al gemaakt. Door nog meer gebruik van ruimten en faciliteiten te maken komen nieuwe doelgroepen de zorgcentra in. Echter het in het woonhuis van de bewoners. Conflicterende belangen kunnen bestaan.

Deze ontwikkeling dwingt de cliëntenraad zich uit te spreken over wat wel en niet vanuit hun perspectief in een 24 uurs instelling mogelijk is. Formuleer de voorwaarden waarbinnen nieuwe doelgroepen welkom zijn met inachtneming van de primaire taak van cliëntenraden: opkomen voor de belangen van hen die woonachtig zijn in de instelling.

Ga vervolgens in overleg met alle partijen. Maak verschillen bespreekbaar, creer ruimte om de meerwaarde wederzijds te ontdekken. Experimenteer met concepten. Benut sociocratische besluitvormingsmethoden (zie blog over consent) bij het maken van nieuwe afspraken. Zo erken je elk individu en komen de beste besluiten tot stand.

Sociocratische besluitvorming toepassen in organisaties leidt tot een sterkere organisatie met betrokken medewerkers en benutting van alle competenties die binnen een organisatie zijn. Talenten ontwikkelen en er is een breed gedragen uitvoering van beleid. In Nederland zijn veel voorbeelden van succesvolle organisaties die werken met de principes van sociocratie.
Ik ben pleitbezorger van deze overleg- en participatievorm.

Voor cliëntenraden zou een basis regel de invoering van het consentbeginsel in hun overleggen kunnen zijn. Geen meerderheidsbesluiten maar op basis van argumenten komen tot het beste besluit met de gehele groep die aanwezig is. Ieder geeft consent aan dat best haalbare besluit. Ieder is betrokken bij de besluitvorming en geen 49% van de deelnemers haakt af of is ontevreden.

Zo versterk je de kracht van de raad van binnenuit en creëer je ruimte voor anders denkenden serieus mee te kunnen spreken en te beslissen. Erkenning van elk individu: dat willen we toch allemaal?

Iedereen kan zich kandideren om eenmaal opgenomen in een zorginstelling (( of partner – verwante van) om zitting te nemen in de cliëntenraad. Veel mensen schrikt dit echter af. Het idee bestaat dat daarvoor speciale kennis nodig is, dat je talenten voor vergaderen moet hebben, dat het intellect vergt om moeilijke stukken te lezen.

Als cliëntenraad heb je de mogelijkheid om de organisatie mee te sturen. Actie een kan zijn om te eisen dat medewerkers en directies doelgroepgericht schrijven. De cliëntenraad kan als eerste punt agenderen: stukken leesbaar en toegesneden op de doelgroep aanbieden. De bestuurder heeft dat gewoon te (laten) doen!

Stel jezelf als organisatie de norm dat alle stukken van een organisatie door burgers en familie openbaar toegankelijk zijn (Open Data is de norm) en leesbaar zijn voor de niet bestaande “gemiddeld burger” van Nederland.

Tip: doe voor publicatie een leestest onder de doelgroep en u weet wat er beter kan en dus moet.

Er is geen enkele reden te bedenken waarom cliëntenraden niet gelijk als ondernemingsraden wettelijk moeten worden beschermd en ondersteund. De wetgever is nu aan de slag tot versterking over te gaan en betere regels tot stand te brengen. Daar zijn ze overigens al jaren mee aan de slag. Schijnbaar met beperkte haast.

Een van de uitvoeringsproblemen van een sterke cliëntenraad ligt in het feit van de tijdelijkheid van de cliënt en diens algehele vaak afnemende gezondheidstoestand. Zaakwaarnemers, buddy’s, familieleden, iedereen kan, op geleide van een reglement (als dat er is) meepraten en stemmen over wie zitting heeft in de cliëntenraad. Het komt voor dat de overgrote meerderheid van de leden van de cliëntenraad niet uit bewoners (de primaire doelgroep) bestaat.

Ik pleit er voor cliënten in meerderheid zitting te laten houden: dus minimaal 51% van de vertegenwoordigers in de cliëntenraad van een intramurale instelling is daarin zelf woonachtig.
Moeilijk? Ja, onmogelijk? Nee! Helaas blijft er een grote mutatiesnelheid maar daar kun je als organisatie op anticiperen en bestuurlijk dat stevig ondersteunen.

Een ander punt betreft de democratische legitimatie van de cliëntenraad. Die moet loepzuiver tot stand zijn gebracht. Ambtelijk secretarissen kunnen daar veel in betekenen. Cliëntenraden zijn vertegenwoordigende lichamen. Zonder stemming onder de doelgroep moet je dus geen nieuw lid van de cliëntenraad accepteren. En minimaal 2 keer per jaar een algemene vergadering openbaar beleggen. Dat kan op locatie of groepsniveau. Het past bij een zichzelf serieus nemende cliëntenraad als vertegenwoordigend orgaan dat dit systematisch uitgevoerd wordt. Dat is in het belang van de raad en ook van de organisatie als geheel.

Tot in de jaren 90 werden er nog zorginstellingen gebouwd die vanaf de gangen de mogelijkheid boden zo de prive woning van de zorgbehoevende bewoner in te kijken. Lekker makkelijk voor de zusters en broeders. Natuurlijk is privacy inmiddels hot. Gelukkig maar. Zo kunnen alle eigen mee gebrachte kleedjes en posters tegen de ramen verdwijnen.

Ook als je zorg nodig hebt blijf je baas in eigen huis. De organisatie weet vaak al zoveel over de cliënt. Het zou een verandering zijn als de cliënt evenveel over de zorgverlener en de algehele organisatie weet.

Een gelijkwaardige relatie tussen hulpverlener en cliënt is pas mogelijk als wederzijds de behoeften aan informatie en kennis gedeeld en onderhouden blijven. Daarin ligt een opdracht voor alle hulpverleners.

Ouderen werden gesommeerd huis en haard te verlaten. Illegaal verbleven ze in een zorgcentrum. De regels werden landelijk aangescherpt, de gemeente ging zich voortvarend met zorginfrastructuur bemoeien en zie daar: je komt in krant en maakt ouderen in heel Nederland die in een zorginstelling verblijven onnodig angstig.

Ik ken de details niet. Dus zou ik elk commentaar moeten mijden. Maar hier is meer aan de hand. Een duiding van nieuwe krachtsverhoudingen tussen gemeenten en aanbieders van zorg? Wie heeft eigenlijk het meest te verliezen binnen deze transities die de overheid nu gaat doorvoeren?
De werkelijke zeggenschap ligt niet bij gebruikers van zorgwoningen lijkt het thans in Wageningen.

Een cliëntenraad dient zodanige bevoegdheden te hebben dat incidenten als in Wageningen tijdig voorkomen kunnen worden. Of de wetgever daar ook voldoende aandacht voor heeft?

Voor het LOC nog genoeg werk te doen om samen met partners die rechten van cliënten serieus nemen stevig te ondersteunen.